Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα έντονο αντιεμβολιαστικό ρεύμα που στη πλειονότητα των περιπτώσεων στηρίζεται σε αντιεπιστημονικά και ατεκμηρίωτα επιχειρήματα έχοντας ως αποτέλεσμα το 2017 να έχουμε την εμφάνιση περιστατικών ιλαράς λόγω μη εμβολιασμού αρκετών παιδιών. Η ιλαρά χάρη του εμβολίου ΜΜR που κυκλοφορεί έχει σχεδόν εξαλείφει και μόνο όταν μέρος του πληθυσμού μείνει ανεφοδίαστο μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση περιστατικών και να λάβει επιδημικές μορφές. Έτσι αποτελεί χρέος όλων μας η σωστή ενημέρωση προς αποφυγή τέτοιων φαινομένων.
Όσον αφορά τώρα τον ιό SARS COV-2 τα κυριότερα εμβόλια που είναι σε θέση να χορηγηθούν μαζικά και να καταστήσουν ανοσία είναι το AZD1222 της Οξφόρδης , το mrna-1273 της Moderna και το BNT12b2 από την Pfizer/BioNTech. Στόχος τους είναι να καταφέρουν να δώσουν στα κύτταρα του οργανισμού μας τη δυνατότητα να εκτεθούν σε τμήματα του ιού που είναι νοσογόνα (μπορούν να παράξουν δηλαδή ανοσία) και με αυτό το τρόπο ο οργανισμός να είναι έτοιμος σε περίπτωση που εκτεθεί στο πραγματικό ιό να τον αντιμετωπίσει. Προτού ένα εμβόλιο εγκριθεί για να μπορεί να χορηγηθεί σε ανθρώπους πρέπει να περάσει κάποια στάδια εξαιρετικά αυστηρά προκειμένου να αποδειχθεί ότι δε βλάπτει και δεύτερον ότι εξυπηρετεί το σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκε. Πιο συγκεκριμένα περνάει από ένα προκλινικό στάδιο όπου ερευνάται σε πειραματόζωα και μετέπειτα μπαίνει στο κλινικό στάδιο που απαρτίζεται από τέσσερις φάσεις και χορηγείται σε ανθρώπους. Στις φάσεις 1 και 2 χορηγείται σε ένα μικρό αριθμό ανθρώπων και εξετάζεται το πόσο ασφαλές είναι και πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να έχει. Στις φάσεις 3 και 4 χορηγείται σε μεγαλύτερο αριθμό και ελέγχεται για την αποτελεσματικότητα του έως ότου πάρει έγκριση από τον εθνικό οργανισμό φαρμάκων.
Οι μελέτες λοιπόν για τα εμβόλια κατά του ιού SARS COV-2 είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Αξίζει να αναφερθεί πάντως πως τα δεδομένα που συλλέχθηκαν για την έγκριση τους είναι με τη διαδικασία του κατ’ επειγόντως δηλαδή δε χρειάζεται να ερευνηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα για να εξάγουμε ασφαλή συμπέρασμα καθότι το κόστος μιας τέτοιας καθυστέρησης θα οδηγούσε σε πολύ περισσότερες επιπτώσεις από τη πανδημία. Έως ώρας όμως τα δεδομένα δε προκαλούν ιδιαίτερες ανησυχίες.
Πρόσφατα ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών από το εμβόλιο της Οξφόρδης, συνοπτικά βρέθηκε κατά μέσο όρο 70% αποτελεσματικό από μια προκαταρκτική ανάλυση δεδομένων μελέτης φάσεως 3 σε δελτίο τύπου στις 23 Νοέμβρη(O FDA Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχουν θέσει ως όριο επιθυμητής αποτελεσματικότητας το 50%). Είχαμε όμως μια διαφορά της αποτελεσματικότητας σε σχέση με τη ποσότητα που χορηγήθηκε, σε χορήγηση δυο πλήρων δόσεων σε διάστημα ενός μήνα η αποτελεσματικότητα ήταν 62%,όμως, οι συμμετέχοντες που έλαβαν μα χαμηλότερη ποσότητα στη πρώτη δόση και έπειτα τη πλήρη δεύτερη δόση είχαν αποτελεσματικότητα 90% σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες στο σκέλος του εικονικού φαρμάκου άρα ίσως η δεύτερη δόση παίζει και τον μεγαλύτερο ρόλο. Τα άλλα δυο εμβόλια έδειξαν πολύ καλή αποτελεσματικότητα στο 95%.
Το εμβόλιο της Οξφόρδης κατασκευάζεται από έναν αδενοιό, οι συγκεκριμένοι ιοί κυρίως προκαλούν κοινό κρυολόγημα, ο οποίος είναι τροποποιημένος για να μην αναπαράγεται στα κύτταρα. Όταν ενίεται καθιστά στα κύτταρα μας ορατή τη πρωτεΐνη ακίδα του SARS CoV-2 που αποτελεί κύριος στόχος υψηλής ανοσογονικότητας του ανοσοποιητικού μας συστήματος ενάντια των κορονοιών. Το εμβόλιο βρίσκεται σε κλινικές δοκιμές φάσης 3 πριν από τα άλλα δυο και συνεχίζεται. Η ανάλυση αφορά 131 περιστατικά COVID-19 που διαγνώστηκαν σε περισσότερους από 11.000 συμμετέχοντες. Το συμπέρασμα είναι ότι το εμβόλιο έχει 70% αποτελεσματικότητα όταν χορηγείται σε δυο δόσεις και μετριέται δυο βδομάδες μετά τη λήψη της δεύτερης, αυτό το ποσοστό όμως αποτελεί τον μέσο όρο των δυο δοσολογικών σχημάτων που είναι 62% και 90% αντίστοιχα δηλαδή επιτυγχάνει μια ενδιάμεση αποτελεσματικότητα. Το εμβόλιο όμως είναι ενθαρρυντικό καθώς δε έχει σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, έχει ενδείξεις ότι μπορεί να εμποδίσει τους ανθρώπους να μεταδώσουν τον ιό και διατηρείται σε θερμοκρασίες ψυγείου σε αντίθεση με τα άλλα δυο που διατηρούνται σε βαθιά κατάψυξη(-20,-70). Κατά την δοκιμή, οι συμμετέχοντες έκαναν τακτικά έλεγχο για SARS CoV-2 με τις διαφορές στα ποσοστά μεταξύ των ατόμων που έλαβαν εμβόλιο και αυτών που έλαβαν εικονικό φάρμακο φαίνεται ότι εμποδίζεται η μετάδοση, ενώ οι δοκιμές της Pfizer και της Moderna έλεγξαν μόνο άτομα που εμφάνισαν συμπτώματα.
Το εμβόλιο της Pfizer είναι φτιαγμένο με πλατφόρμα rna που αποτελεί την πιο σύγχρονη πλατφόρμα εμβολίων που εφαρμόζεται στη παραγωγή εμβολίων τα τελευταία χρόνια χωρίς να είχαμε όμως μέχρι στιγμής κάποιο εμβόλιο κατασκευασμένο με αυτή τη πλατφόρμα έτσι το εμβόλιο της Pfizer είναι το πρώτο τέτοιο και αποτελεί σημείο αναφορά για την ιατρική επιστήμη. Τι είναι το rna? Το rna είναι ένα βιομόριο που συγκαταλέγεται στα νουκλεικά οξέα όπως το dna που φέρει τις πληροφορίες του κυττάρου και αποτελούν θεμέλια για τα κύτταρα μας ώστε να επιτελούνται οι λειτουργίες. Υπάρχουν πολλά είδη rna, αυτό που χρησιμοποιεί η πλατφόρμα του εμβολίου είναι το mRNA δηλαδή το messenger το αγγελιαφόρο ικανό να παράξει καθοδηγούμενο από τα γονιδιαπρωτείνες. Χάρης αυτό ‘’διαβάζονται’’ οι πληροφορίες των γονιδίων μας για να φτιαχτούν πρωτεΐνες το ίδιο ακριβώς γίνεται και με το mRNA του εμβολίου δηλαδή τα κύτταρά μας διαβάζουν μια πληροφορία την εξής: να παράξουν την πρωτεινηακιδα του κορωνοιού ώστε να τη ‘’δουν’’ τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας, να διεγερθούν και να παράξουν ανοσία. Σημειώνω εδώ πως ο οργανισμός φαρμάκων πρόσφατα έχει δώσει έγκριση σε φάρμακα όχι εμβόλια που στηρίζονται σε τεχνολογία rna όπως η πεγκαμπτανίμπη, ένα αντί-αγγειγόνο φάρμακο για τη θεραπεία του νεαγγειακού εκφυλισμού της ώχρας κηλίδας και κάποια άλλα φάρμακα για σπάνιες παθήσεις. Έτσι γνωρίζουμε για το πως τέτοια μόρια μπορούν να δράσουν στον οργανισμό. Το συγκριμένο εμβόλιο έχει λάβει έγκριση για χορήγηση από το Ηνωμένο Βασίλειο και από τον οργανισμό φαρμάκων των ΗΠΑ και αναμένεται εντός ημερών να λάβει έγκριση και για την Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις τακτοποιηθούν θέματα διακίνησης και συντήρησης του εντός των χωρών (θερμοκρασία γύρω στους -70).Στις φάσεις μελέτης του χορηγήθηκε σε 44000 εθελοντές διαιρεμένοι σε ομάδες ανάλογα με τη ηλικία και τα συνοδά προβλήματα λαμβάνοντας διαφορετικά δοσολογικά σχήματα χωρίς να σημειωθούν σοβαρές παρενέργειες παρά μόνο μια τοπική αντίδραση στο σημείο έγχυσης με ερυθρότητα στο σημείο, κεφαλαλγία, μυϊκό πόνο στο σημείο έγχυσης, χαμηλό πυρετό έως 38 και διόγκωση παρωτίδων. Σε μόλις 64 συμμετέχοντες εμφανίστηκε μια αντιδραστική λεμφαδενοπάθεια κυρίως στους νεότερους. Αυτές οι παρενέργειες εκδηλώθηκαν εντός 10 ημερών μετά τη χορήγηση της κάθε δόσης με πιο συχνή την εμφάνιση τους μετά από τη 2η δόση. Μια άλλη παρενέργεια που εκδηλώθηκε σε 4 συμμετέχοντες ήταν μια παράλυση τύπου Bell που αφορά σε μια παράλυση του προσώπου για λίγο διάστημα όπου μετά αποδράμει. Η πιο σοβαρή παρενέργεια που εκδηλώθηκε ήταν αλλεργικό σοκ που αποτελεί και τη πιο σοβαρή παρενέργεια των εμβολίων γενικότερα. Η δεύτερη δόση δίδεται την 21η μέρα και μέσα σε 1 εβδομάδα (28η μέρα) καταλείπει ανοσία. Η εκδήλωση ανεπιθύμητων ενεργειών στα εμβόλια συμβαίνει κυρίως στις 6 πρώτες βδομάδες έτσι η παρακολούθηση 2 μηνών των συμμετεχόντων μετά την 2η δόση εξάγει αρκετά καλά συμπεράσματα. Εντούτοις δε η συλλογή δεδομένων ασφάλειας θα συνεχίσει να γίνεται ώστε να βρίσκεται σε επαγρύπνηση η ανίχνευση παρενεργειών όπως αναφέρεται σε μια δημοσίευση στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Annals of Internal Medicine.
Τέλος ο εμβολιασμός θα γίνει με προτεραιότητα στις πληθυσμιακές ομάδες και γι αυτό το λόγο στη χώρα μας έχουν σχεδιαστεί 1018 εμβολιαστικά κέντρα και καλείται να συμμετάσχει όσο το δυνατό περισσότερος κόσμος ώστε να επιτύχουμε ένα ποσοστό ανοσίας της κοινότητας τουλάχιστον 60% ώστε να περιορίσει τη μετάδοση του ιού.
Καρούντζος Η. Νικόλαος,
Ιατρός ΜD, Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Παν. Πατρών
Αγροτικός Ιατρός
